Παναγιώτατε, ο απανταχού Ελληνισμός συχνά αντιμετωπίζει με έκπληξη την ενασχόληση της Εκκλησίας με την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Και δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν πως η εκκλησιά θα έπρεπε να ασχολείται μόνο με αμιγώς πνευματικά ζητήματα. Ποιά είναι η δική σας απάντηση;
Εκπληττόμεθα που υπάρχουν αδελφοί εκπληττόμενοι διότι η Εκκλησία ενασχολείται με την αντιμετώπισιν της περιβαλλοντικής κρίσεως! Η προστασία και διατήρησις του περιβάλλοντος είναι θέμα πρωτίστως θεολογικόν και εκκλησιαστικόν! Ήδη, εις το β・κεφάλαιον του πρώτου βιβλίου της Αγίας Γραφής, της Γενέσεως, αναφέρεται ότι ｫέλαβε Κύριος ο Θεός τον άνθρωπον όν έπλασε, και έθετο αυτόν εν τω παραδείσω της τρυφής, εργάζεσθαι αυτόν και φυλάσσειｻ (Γεν. 2, 15). Δηλαδή η φύλαξις, η διαφύλαξις του περιβάλλοντος, αποτελεί μίαν από τις πρώτες εντολές του Θεού προς τον άνθρωπον! Επίσης, ανέκαθεν η Εκκλησία είχε συμπεριλάβει είς τας προσευχάς της πολλά αιτήματα δια το περιβάλλον και τα ｫΕυχολόγιαｻ είναι κατάμεστα από σχετικάς ευχάς. Προχείρως να ενθυμίσωμεν το αίτημα της Θείας Λειτουργίας: ｫΥπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των καρπών της γης και καιρών ειρηνικών, του Κυρίου δεηθώμενｻ! Εις την Θείαν Λειτουργίαν του Μ. Βασιλείου επίσης προσευχόμεθα: ｫΌμβρους (δηλ. Βροχές) ειρηνικούς τη γη προς καρποφορίαν δώρησαιｻ. κ.ο.κ.. Οι Άγιοι πατέρες εμπράκτως μας εδίδασκον να σεβώμεθα το περιβάλλον. Εφύτευον δένδρα, ήσαν φιλικοί προς τα ζώα, ακόμη και προς τα άγρια, ενώ δια της εγκρατείας, της νηστείας κ.λ.π. απέφευγον την περιττήν κατανάλωσιν των αγαθών χάριν των άλλων και χάριν των επερχομένων γενεών. Η καταναλωτική μανία των συγχρόνων, η οποία εξαντλεί εντός ολίγων ετών τα κοιτάσματα λ.χ. του πλούτου των υδρογονανθράκων, με την υπεράντλησιν του πετρελαίου, τα οποία δια να σχηματιστούν εχρειάσθησαν πολλά εκατομμύρια χρόνια, θα τους έκανε να φρίξουν! Σύγχρονοι αγιασμένοι Γέροντες, εν τη σοφία των υπήρξαν ευρηματικότατοι εις έργα προστασίας της φύσεως. Ο μακαριστός Γέροντας Αμφιλόχιος Μακρής π.χ., ο διακεκριμένος Ηγούμενος της Πάτμου και Πνευματικός, πολλάκις αντί άλλου ｫκανόνοςｻ εις τους εξομολογουμένους έδιδε εντολήν να φυτεύσουν ένα αριθμό από πεύκα! Έτσι εις την Δωδεκάνησον συχνά τα πεύκα ονομάζονται ｫαμφιλοχίεςｻ από το όνομα του φωτισμένου εκείνου ανθρώπου του θεού!
Όλα αυτά έχουσα υπ・όψιν η πάντοτε αγρυπνούσα Εκλλησία της Κωνστανατινουπόλεως, εθέσπισε προ δύο και πλέον δεκαετιών, επί Πατριαρχείας του αοιδίμου προκατόχου ημών κυρού Δημητρίου, όπως η 1η Σεπτεμβρίου αφιερωθή εις την προστασίαν του περιβάλλοντος, ανέθεσε δε εις τον μακαριστόν Υμνογράφον π. Γεράσιμον Μικραγιαννανίτην να συνθέσει σχετικήν Ακολουθίαν η οποία και ήδη είναι εν χρήσει. Καλό είναι, λοιπόν, κάθε Χριστιανός να αναλάβη τας ευθύνας του, διότι όλοι οι άνθρωποι έχομεν ευθύνας, δια την προστασίαν του κόσμου τον οποίον μας ενεπιστεύθη ο θεός. Να τον κρατήσωμεν ｫκόσμονｻ, δηλαδή στολίδι ・κόσμημα, και ούτω να τον παραδώσωμεν εις τα τέκνα μας. Το αντίθετον είναι αμαρτία!.
Είναι διεθνώς γνωστές οι οικολογικές πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πολλές από αυτές οργανώθηκαν σε συνεργασια με το WWF. Έχουν μέλλον τέτοιες συνεργασίες και πως μπορεί να συμβάλλει η εκκλησία στην υπεράσπιση και σωτηρία του περιβάλλοντος;
Είναι φυσικόν, νομίζομεν, να έχωμεν μίαν συνεργασίαν με όσους έχουν περιβαλλοντικάς ευαισθησίας και αναπτύσυσουν αναλόγους δραστηριότητας. Βεβαίως δεν ταυτιζόμεθα απολύτως με ουδεμίαν οργάνωσιν διότι υπάρχει συχνάκις διαφορά κριτηρίων. Πολλοί το οικολογικόν πρόβλημα το βλέπουν - και προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν - μόνον οριζοντίως. Εμείς το βλέπομεν και καθέτως. Δηλαδή ως υπόθεσιν που σχετίζεται αμέσως με τον Θεόν και το θέλημα Του. Αυτό είναι η ειδοποιός διαφορά του οικολογικού ενδιαφέροντος της Εκκλησίας από εκείνο των διαφόρων περιβαλλοντικών κινήσεων. Εμείς πορευόμεθα και αγωνιζώμεθα θεανθρωπίνως και όχι απλώς ανθρωπίνως. Όπως πάντως και αν έχει το πράγμα περιβάλλομεν με πολλήν τιμήν όλας τας περιβαλλοντικάς κινήσεις, είμεθα έτοιμοι προς συνεργασίαν εις όσα συναντώμεθα και βεβαίως αυτό ισχύει και με την WWF, της οποίας το έργον εκτιμώμεν πολύ. Γενικώς και εις την αντιμετώπισιν του οικολογικού ζητήματος έχομεν ως γνώμονα τον λόγον του Χριστού: ｫος γαρ ουκ έστι καθ・ημών, υπέρ ημών έστινｻ (Μαρκ. 9, 40) και αναλόγως ενεργούμεν.
Παναγίωτατε, από της 22ας Οκτωβρίου 1991 είστε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Συνεχίζετε λοιπόν εσείς και το Πατριαρχείο μία ιστορία χιλίων εξακοσίων ετών περίπου και μάλιστα μέσα σε ένα περιβάλλον καθόλου φιλικό. Πως βλέπετε την συνέχιση του έργου του Πατριαρχείου και ιδιαίτερα του δικού σας;
Η ιστορική πορεία της όλης Εκκλησίας εξαρτάται πάντοτε απολύτως από το έλεος και την χάριν του Θεού. Το ίδιο και η πορεία της Μεγάλης του Χριστού Εκλλησίας, του Οικουμενικού δηλαδή Πατριαρχείου. Οπωσδήποτε, δια τους Χριστιανούς δεν υπάρχει ｫβίος ανθόσπαρτοςｻ και ασταύρωτος! Οι πιστοί πάντοτε επρεύοντο ｫδια δόξης και ατιμίας, δια δυσφημίας και ευφημίας ... ως αγνοούμενοι και επιγινωσκόμενοι, ως αποθνήσκοντες και ιδού ζώμεν, ως παιδευόμενοι και μη θανατούμενοι, ως λυπούμενοι αεί δε χαίροντες, ως πτωχοί πολλούς δε πλουτίζοντες, ως μηδέν έχοντες και πάντα κατέχοντεςｻ, κατά την ανεπανάληπτον ρήσιν του Αποστόλου Παύλου (Β・Κορ. 6, 8-10 ). Αυτή ακριβώς η αποστολική ρήσις εκφράζει πλήρως την όλην ιστορικήν πορείαν του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά και την προσωπικήν των στελεχών του και, βεβαίως, του ιδίου του Πατριάρχου. Όντως εις ημάς ｫεχαρίσθη το υπέρ Χριστού, ου μόνον το εις Αυτόν πιστεύειν, αλλά και το υπέρ Αυτού πάσχεινｻ (Φιλιπ. 1, 29 ). Προσωπικώς δοξάζομεν τον Θεόν δια το έλεός Του και δια τον Σταυρόν της Πατριαρχίας και ελπίζομεν ότι θα συνεχίση ενισχύων, προστατεύων, διαφυλλάσων τα πρόσωπα και τον θεσμόν και ευλογών τους κόπους, τας προσπαθείας, τας προσευχάς και τα δάκρυα μας. Είναι Θεός ζων και μας έχει υποσχεθεί ζωήν. Τον εμπιστεύομεθα πλήρως!
Παναγιώτατε, ένας από τους μεγάλους σας στόχους είναι και η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, ένα από τα σύμβολα της Ορθοδοξίας. Θα θέλατε να μας πείτε σε ποιό στάδιο βρίσκεται αυτός ο στόχος σας και τι προβλήματα αντιμετωπιζετε;
Η επαναλειτουργία της ιστορικής Θεολογικής Σχολής της Χάλκης υπήρξε μόνιμον αίτημά μας από της αναλήψεως των Πατριαρχικών ευθυνών. Βεβαίως, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον διαθέτει και άλλας Θεολογικάς Σχολάς, όπως η εν Αμερική (Βοστώνη) Σχολή του Τιμίου Σταυρού, η εν Αυστραλία (Σύδνεϋ) Σχολή του Αποστόλου Ανδρέου, η εν Καναδά (Τορόντο) Όρθοδοξος Θεολογική Ακαδημία και ασφαλώς, το εν Σαμπεζύ της Γενεύης Ινστιτούτων Μεταπτυχιακών Σπουδών Ορθοδόξου Θεολογίας. Παρά ταύτα η Χάλκη είναι, νομίζομεν, αναντικατάστατος. Δεν ήτο μόνον ένα εκπαιδευτήριον, αλλά και ένα χαλκείον, το οποίον υπό την άμεσον εποπτείαν της Εκκλησίας εσφυρηλάτησε πολυαρίθμους χαρακτήρας ανδρών με γνήσιον εκκλησιαστικόν φρόνημα και ζήλον, και εστελέχωσε το Πατριαρχείον από του Ιερού Κέντρου μέχρι των εις τας εσχατιάς της γης Επαρχιών του. Οι φοιτηταί της είχον την μοναδικήν ευκαιρίαν να συναναστρέφωνται πολυπείρους και σοφούς Ιεράρχας του Θρόνου και να τρυγούν το απόσταγμα της σοφίας και της συνέσεως των. Έμάνθανον παρ・αυτών όχι μόνον το τυπικόν της μοναδικής λειτουργικής τάξεως της Κωνσταντινούπολεως, αλλά και την ιεράν τέχνην της εκκλησιαστικής διοικήσεως. Παραλλήλως, καθώς το όλον πρόγραμμα της Σχολής εξετυλίσσετο είς έν αδιάκοπον κλίμα προσευχής, με τας καθημερινάς Ακολουθίας και την συμμετοχήν είς την Θείαν λειτουργίαν, οι Χαλκίται κυριολεκτικώς ευωδίαζαν θυμίαμα και εφυλάσσοντο από πολλούς κινδύνους της ηλικίας των και του κόσμου. Βεβαίως, οι εποχές έχουν αλλάξει και δεν εθελοτυφλούμεν ενώπιον της νέας πραγματικότητος. Παρά ταύτα επιμένομεν είς το όνειρον. Η Εκκλησία έχει ανάγκην την Χάλκην.
Η ανεκτικότητα της Τουρκίας πρός τις θρησκευτικές μειονότητες τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν μηδενιστεί. Οι Εβραίοι, οι Καθολικοί, οι Αρμένιοι και οι Προτεστάντες δέχθηκαν τεράστιες καταπιέσεις, πολλές φορές και την βία των Τούρκων. Οι Ορθόδοξοι αντιμετωπίζουν και αυτοί τα ίδια προβλήματα;
Παντού υπάρχουν προβλήματα. Καί εδώ υπάρχουν. Είμεθα μία μικρά μειονότης αριθμητικώς. Πολλά των δικαιωμάτων μας εδοκιμάσθησαν και ημφεσβήτησαν και εξακολουθούν δοκιμαζόμενα και αμφισβητούμενα, όπως λ.χ. το μόλις αναφερθέν δικαίωμά μας να έχωμεν εν λειτουργία την Σχολήν της Χάλκης, Σχολήν των στελεχών της Εκκλησίας μας, το δικαίωμα να καλούμεθα με τό όνομά μας ｫΟικουμενικόν Πατριαρχείονｻ όπως πράγματι είμεθα και μας αναγνωρίζει η παγκόσμιος κοινότης, καθώς και τα αφορώντα είς το ιδιοκτησιακόν καθεστώς των Ιδρυμάτων μας, το οποίον μας ηνάγκασε, με πολλήν λύπην ομολογουμένως, να ζητήσωμεν δικαίωσιν από το Ευρωπαϊκόν Δικαστήριον ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καί, όπως γνωρίζετε, εδικαιώθημεν. Βεβαίως η Τουρκία είναι χώρα υποψηφία προς ένταξιν είς την Ευρωπαικήν Ένωσιν. Το Πατριαρχείον υποστηρίζει την ευρωπαϊκήν προοπτικήν της και το έχομεν αποδείξει. Πιστεύομεν ότι η θέσις της είναι μέσα εις την ευρωπαϊκήν οικογένειαν. Πολλά πράγματα θα βελτιωθούν με την ένταξιν. Υπάρχει ακόμη δρόμος μέχρις ότου δυνηθή η χώρα να πληρώση τας προς τούτο προϋποθέσεις. Δεν πρέπει όμως να παραθεωρήται το γεγονός ότι ήδη έχουν γίνει αρκετά και σημαντικά βήματα, πράγμα το οποίον δικαιολογεί ελπίδας καί διά τα περαιτέρω. Είς μίαν Ευρωπαϊκήν Τουρκίαν όλαι αι μειονότητες θα νοιώθουν πιό άνετα. Αυτό είναι βέβαιον.
Παναγιώτατε, πως επιβιώνει το Πατριαρχείο, ή και αυτό κάποια στιγμή δέν θα αντέξει την τόση καταπίεση και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται καθημερινά στη λειτουργεία του;
Το Πατριαρχείον το ζωογονεί ο Θεός. Έχει όμως, κατά το άνθρώπινον, ανάγκην της στοργής και συμπαραστάσεως από μέρους των τέκνων του. Ο στηριγμός αυτός είναι απαραίτητος, αλλά τον τελευταίον λόγον τον έχει ο Θεός. Εμείς πιστεύομεν ότι ο Θεός δεν θα μας εγκαταλείψει. Το φανάρι θα είναι πάντοτε αναμμένον και θα τηλαυγίζη το φώς του Χριστού, το φώς τής Ορθοδοξίας είς τα πέρατα του κόσμου. Και τούτο από την ｫυπερβολήν τής δυνάμεωςｻ του Θεού και όχι ｫέξ ημώνｻ (πρβλ. Β・Κορ. 4, 7).
Παναγιώτατε πώς είναι αυτήν την στιγμήν οι σχέσεις μεταξύ του Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος;
Δόξα τω Θεώ άριστες! Αν και η αγάπη ουδέποτε είχε ψυγή, είς το παρελθόν, φθόνω του πονηρού, υπήρξαν προβλήματα, τα οποία μας είχον πικραίνει. Η χάρις του Θεού όμως ουδέποτε μας εγκατέλειψεν, είς τρόπον ώστε και με την ουσιαστικήν συμβολήν του νέου Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου και αγαπητού αδελφού κ. Ιερωνύμου ήδη να επικρατή αιθρία, είς έπαινον του ονόματος αμφοτέρων τών Εκκλησιών. Άλλωστε είμεθα ｫαλλήλων μέληｻ (Ρωμ. 12,5 ).
Μιά μέρα στην ζωή σας Παναγιώτατε, πως είναι η μέρα του Οικουμενικού Πατριάρχη από την ώρα της Ανατολής έως την ώρα της Δύσης του Ηλίου;
Ο Πατριάρχης ξεκινά τήν ημέρα του πολύ ενωρίς, με την Ορθρινήν Ακολουθίαν, την οποίαν παρακολουθεί συνήθως είς το Παρεκκλήσιον του Αγίου Ανδρέου. Εφαρμόζει το ｫαπό Θεού άρξασθεｻ, και από την προσευχήν αντλεί δυνάμεις διά τήν άρσιν του σταυρού της ημέρας. Μετά από ένα πολύ λιτόν πρόγευμα αρχίζει να ασχολείται είς το Γραφείον του με τα τρεχούσης φύσεως ζητήματα. Δέχεται τους αμέσους συνεργάτας του, ενημερώνεται, δίδει οδηγίας και παραγγέλλει τα αναγκαία. Κατόπιν δέχεται ακροάσεις. Από κάθε γωνίαν της γής καταφθάνουν σημαίνοντα πρόσωπα της Εκκλησίας, της θρησκείας, της επιστήμης, του πολιτισμού, της διπλωματίας, της πολιτικής κ.λ.π., αλλά καί απλοί ιδιώται, που τον επισκέπτονται είτε δια να του εκθέσουν συγκεκριμμένα ζητήματα, είτε εθιμοτυπικώς καί να λάβουν την ευλογίαν του και την ευχήν της Μητρός Εκκλησίας. Το μεσημέρι ευλογεί την Πατριαρχικήν Τράπεζαν, είς την οποίαν παρακάθηνται οί ευρισκόμενοι άγιοι Αρχιερείς καί οι τυχόν φιλοξενούμενοι επισκέπται. Πολλάκις, χωρίς να μεσολαβήση καθόλου μεσημβρινή ανάπαυσις, συνεχίζει να δέχεται ακροάσεις και συνεργάτας του δι・ενημέρωσιν και ακολουθεί ο Εσπερινός, πάλιν είς το Πατριαρχικόν Παρεκκλήσιον. Μη λησμονείτε ότι ο Πατριάρχης είναι και Μοναχός. Το Πατριαρχείον είναι και Μονή. ｫΤο Μέγα Μοναστήριｻ της Ορθοδοξίας, όπου αί Ιεραί Ακολουθίαι τελούνται ανελλιπώς κάθε ημέραν.
Συχνά ο Πατριάρχης δέχεται είς τον Πατριαρχικόν Ναόν πολυπληθείς ομίλους προσκυνητών από κάθε γωνίαν της γης, συχνότερα από την Ελλάδα, τους απευθύνει λόγον αγάπης και οικοδομής και λαμβάνουν όλοι την ευχήν του. Μετά τον Εσπερινόν ο Πατριάρχης εργάζεται συνήθως κατ・ιδίαν. Μελετά την αλληλογραφίαν, ελέγχει και υπογράφει τα εξερχόμενα έγγραφα, διεξέρχεται βιβλία πού λαμβάνει, καταστρώνει σχέδια και προγράμματα. Το λιτόν Πατριαρχικόν δείπνον ακολουθεί το Απόδειπνον, και τούτο πάλιν η κατ・ιδίαν εργασίαν μέχρι του ύπνου, ο οποίος περιορίζεται εις ολίγας μόνον, μεταμεσονυκτίους, συνήθως, ώρας. Είς το πρόγραμμα τούτο, κατά τας ημέρας εργασίας της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, παρεμβάλλεται το Πρόγραμμα των εργασιών αυτής, των οποίων ο Πατριάρχης προεδρεύει.
Αυτά είς τας καθημερινάς. Τας εορτασίμους ημέρας υπάρχουν αί Χοροστασίαι και Λειτουργίαι είς τον πάνσεπτον Πατριαρχικόν Ναόν και ωρισμένας φοράς είς τους πανηγηρίζοντας Ναούς της Αρχιεπισκοπής της Κωνσταντινουπόλεως. Ολίγαι είναι αί περιπτώσεις, κατά τας οποίας ο Πατριάρχης έχει την δυνατότητα να κάμη έναν περίπατο ως άνθρωπος, η να ανέλθη είς την Χάλκην δια μίαν μικράν ανάπαυσιν, μακράν του πιεστικού φόρτου των καθηκόντων του Γραφείου.
Έξ όσων αντιλαμβάνεσθε, χρειαζόμεθα τας προσευχάς όλων τών αγαπώντων την Εκκλησίαν, προκειμένου να μας ενισχύη ο Κύριος είς το εμπεδόμοχθον και πολυεύθηνον έργον, το οποίον μας ενεπιστεύθη.
Παναγιώτατε, ευχαριστούμε και πάλι για την συνέντευξη αυτή, εμείς θα είμαστε πάντα στο πλευρό σας και θα θέλαμε την ευχή σας.
Και ημείς σας ευχαριστούμεν και ευλογούμεν από καρδίας και σας και τους αγαπητούς αναγνώστας σας.
